Giá dầu thô đã thay đổi như thế nào trong 150 năm qua

Dầu thô từ lâu đã là một trong những mặt hàng có ý nghĩa chiến lược và ảnh hưởng kinh tế nhất trên thế giới. Lịch sử giá của nó kể một câu chuyện hấp dẫn - về chiến tranh và hòa bình, bùng nổ và suy thoái, đổi mới công nghệ và các cuộc chơi quyền lực địa chính trị. Từ những ngày đầu của đèn dầu hỏa cho đến bảng điều khiển kỹ thuật số của các nhà giao dịch hàng hóa thế kỷ 21, dầu đã là trung tâm của tiến bộ công nghiệp và biến động thị trường.

Trong bài viết này, chúng tôi sẽ xem xét lịch sử giá dầu thô từ giữa thế kỷ 19 đến nay thông qua lăng kính của các chu kỳ lịch sử lớn và các sự kiện thị trường toàn cầu.

Các mẫu giá ban đầu (1860–1940)

Ngành công nghiệp dầu mỏ hiện đại bắt đầu vào năm 1859 với việc khoan giếng dầu thương mại đầu tiên ở Pennsylvania, Hoa Kỳ. Trong thời đại này, dầu chủ yếu được sử dụng để thắp sáng trước khi điện trở nên phổ biến. Giá cả không ổn định, phản ánh tình trạng thiếu cơ sở hạ tầng, sản xuất đầu cơ và không có bất kỳ sự kiểm soát tập trung nào đối với nguồn cung.

Vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, giá dầu thường xuyên biến động nhưng vẫn tương đối thấp, thường dao động quanh mức 1 đến 2 đô la một thùng theo giá danh nghĩa. Tuy nhiên, thị trường vẫn mang tính khu vực cao và giá cả bị ảnh hưởng bởi những khám phá mới, chẳng hạn như ở Texas và Trung Đông, và bởi nhu cầu ngày càng tăng từ các ngành công nghiệp và vận tải, đặc biệt là trong Thế chiến thứ nhất.

Cuộc Đại suy thoái những năm 1930 chứng kiến sự sụt giảm mạnh trong hoạt động công nghiệp, dẫn đến giá dầu giảm kéo dài. Chính phủ và các công ty bắt đầu can thiệp trực tiếp hơn vào sản xuất dầu, đặc biệt là ở Hoa Kỳ, nơi Ủy ban Đường sắt Texas đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết nguồn cung.

Những cú sốc dầu mỏ những năm 1970

Những năm 1970 đánh dấu sự thay đổi lớn trên thị trường dầu mỏ. Lần đầu tiên, OPEC (Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ) nổi lên như một thế lực thống trị có khả năng kiểm soát sản lượng và, theo nghĩa rộng hơn, tác động đến giá cả toàn cầu.

Cú sốc dầu mỏ đầu tiên (1973–74)

Năm 1973, sau Chiến tranh Yom Kippur, các quốc gia OPEC đã áp đặt lệnh cấm vận dầu mỏ đối với các nước phương Tây để đáp trả việc họ ủng hộ Israel. Điều này dẫn đến giá dầu tăng gấp bốn lần - từ khoảng 3 đô la lên gần 12 đô la một thùng—và gây ra sự gián đoạn kinh tế trên diện rộng, đặc biệt là ở Châu Âu và Hoa Kỳ.

Cú sốc dầu mỏ lần thứ hai (1979–80)

Cuộc cách mạng Iran năm 1979 và Chiến tranh Iran-Iraq sau đó (1980) đã tạo ra một sự gián đoạn cung cấp lớn khác. Giá cả lại tăng vọt, đạt hơn 35 đô la một thùng theo giá danh nghĩa - hơn 100 đô la theo giá điều chỉnh lạm phát năm 2024.

Những cú sốc dầu mỏ này đã phơi bày tình trạng dễ bị tổn thương của các nền kinh tế phương Tây trước những hạn chế về nguồn cung và mở ra kỷ nguyên đình lạm, chi phí năng lượng cao hơn và áp lực lạm phát.

Sự dư thừa dầu mỏ những năm 1980

Sau sự hỗn loạn của những năm 1970, thị trường dầu mỏ toàn cầu bước vào giai đoạn ổn định và cung vượt cầu. Giá cao của thập kỷ trước đã khuyến khích đầu tư vào hoạt động thăm dò, cải thiện hiệu quả và các nguồn năng lượng thay thế. Hơn nữa, các nhà sản xuất mới—đặc biệt là ở Biển Bắc, Mexico và Alaska—đã tham gia, làm tăng nguồn cung ngoài OPEC.

Đến giữa những năm 1980, thị trường đã trải qua tình trạng dư thừa dầu. Những nỗ lực hạn chế sản lượng để hỗ trợ giá của OPEC đã bị phá hoại bởi tình trạng sản xuất quá mức, cả bên trong và bên ngoài cartel.

Năm 1986, giá dầu giảm mạnh, giảm từ 27 đô la xuống còn khoảng 10 đô la một thùng trong vòng vài tháng. Giai đoạn giá dầu rẻ này kéo dài đến những năm 1990, với giá hiếm khi vượt quá phạm vi 20–25 đô la một thùng. Mặc dù có lợi cho các quốc gia nhập khẩu dầu, nhưng nó lại gây căng thẳng cho ngân sách của nhiều nhà sản xuất OPEC và báo hiệu sự suy giảm ảnh hưởng của cartel.

Sự tăng vọt của thập niên 2000 và sự sụp đổ của năm 2008

Đầu thế kỷ 21 chứng kiến sự xuất hiện của các động lực nhu cầu mới, đáng chú ý nhất là Trung Quốc và Ấn Độ, nơi quá trình công nghiệp hóa nhanh chóng đã tạo ra áp lực rất lớn lên nguồn cung năng lượng toàn cầu.

Tăng giá (2003–2008)

Từ đầu những năm 2000, giá bắt đầu tăng liên tục, được thúc đẩy bởi tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ, nguồn cung thắt chặt và căng thẳng địa chính trị ở Trung Đông, bao gồm cả Chiến tranh Iraq. Đến tháng 7 năm 2008, giá dầu thô đạt mức cao kỷ lục là 147 đô la một thùng, phản ánh nỗi lo về đỉnh dầu và năng lực lọc dầu bị hạn chế.

Khủng hoảng tài chính và sụp đổ

Sự gia tăng nhanh chóng này nhanh chóng được theo sau bởi một sự sụp đổ chưa từng có. Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu vào cuối năm 2008 đã gây ra cú sốc cầu và giá đã giảm mạnh xuống còn khoảng 30 đô la một thùng vào cuối năm. Mức độ nghiêm trọng của sự sụt giảm này nhấn mạnh giá dầu hiện đang gắn chặt với thị trường tài chính toàn cầu, dòng đầu cơ và tâm lý kinh tế nói chung như thế nào.

Biến động gần đây (những năm 2010–2020)

15 năm qua là một trong những năm biến động nhất trong lịch sử giá dầu, đặc trưng bởi cả những thay đổi về cơ cấu trong sản xuất và các sự kiện toàn cầu lớn.

Sự bùng nổ của đá phiến sét

Từ năm 2010 trở đi, cuộc cách mạng đá phiến của Hoa Kỳ đã định hình lại đáng kể bối cảnh cung ứng. Những cải tiến trong công nghệ nứt vỡ thủy lực (fracking) và khoan ngang đã giúp các nhà sản xuất Hoa Kỳ tăng sản lượng, cuối cùng đưa Hoa Kỳ trở thành nhà sản xuất dầu hàng đầu thế giới.

Điều này góp phần vào một đợt sụt giảm giá khác vào năm 2014–2016, khi dầu thô Brent giảm từ hơn 110 đô la xuống dưới 30 đô la một thùng. OPEC, ban đầu miễn cưỡng cắt giảm sản lượng, cuối cùng đã thành lập một liên minh với Nga và các nhà sản xuất khác (OPEC+) để quản lý nguồn cung.

COVID-19 và giá tiêu cực

Vào tháng 4 năm 2020, khi đại dịch COVID-19 lên đến đỉnh điểm, nhu cầu dầu toàn cầu đã sụp đổ khi lệnh phong tỏa làm tê liệt giao thông và công nghiệp. Tình hình đã đạt đến đỉnh điểm phi thường khi giá dầu thô WTI tương lai lần đầu tiên trong lịch sử ở mức âm—giao dịch trong thời gian ngắn ở mức -37 đô la một thùng, do tình trạng tắc nghẽn lưu trữ và hợp đồng hết hạn.

Phục hồi sau COVID và Rủi ro địa chính trị

Khi các nền kinh tế mở cửa trở lại vào năm 2021–22, nhu cầu phục hồi mạnh mẽ, vượt xa các điều chỉnh về nguồn cung. Đồng thời, chiến tranh Nga-Ukraine năm 2022 đã dẫn đến nỗi lo về nguồn cung và lệnh trừng phạt mới đối với hàng xuất khẩu của Nga. Giá tăng vọt lên trên 120 đô la một thùng, mặc dù sau đó ổn định trong bối cảnh bất ổn kinh tế toàn cầu và lãi suất tăng.

Nhìn vào năm 2025, thị trường dầu mỏ vẫn biến động, chịu ảnh hưởng của quá trình chuyển đổi năng lượng, sự điều chỉnh địa chính trị và nhu cầu thay đổi từ các nền kinh tế mới nổi. Sự ổn định giá cả vẫn tiếp tục lẩn tránh một mặt hàng nằm ở ngã tư của chính trị, công nghiệp và thương mại toàn cầu.

Kết luận

Lịch sử giá dầu thô là biên niên sử của sự bùng nổ và suy thoái, của sự chuyển đổi toàn cầu và căng thẳng chính trị. Từ những giếng dầu đầu tiên ở Pennsylvania đến các nền tảng giao dịch kỹ thuật số ngày nay, dầu mỏ đã là huyết mạch của sự phát triển công nghiệp và là thước đo rủi ro toàn cầu.

Hiểu về lịch sử giá dầu không chỉ là một bài học về kinh tế học—mà còn là một cửa sổ nhìn vào các cuộc đấu tranh quyền lực, đổi mới và nỗi lo lắng chung của mỗi thời đại. Khi thế giới hướng đến phi carbon hóa và đa dạng hóa năng lượng, vai trò của dầu có thể thay đổi—nhưng tầm quan trọng và giá của nó sẽ vẫn có ảnh hưởng sâu sắc trong nhiều năm tới.

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Tài liệu này chỉ dành cho mục đích thông tin chung và không nhằm mục đích (và không nên được coi là) lời khuyên về tài chính, đầu tư hoặc các lời khuyên khác mà chúng ta nên tin cậy. Không có ý kiến nào trong tài liệu này cấu thành khuyến nghị của EBC hoặc tác giả rằng bất kỳ khoản đầu tư, chứng khoán, giao dịch hoặc chiến lược đầu tư cụ thể nào là phù hợp với bất kỳ người cụ thể nào.