Bán khống: Luật pháp vạch ra ranh giới như thế nào

Bán khống từ lâu đã gây tranh cãi trong giới tài chính, thường được mô tả là một chiến lược khôn ngoan hoặc một thế lực hủy diệt thị trường. Tiếng xấu của nó thường tái diễn trong thời kỳ kinh tế bất ổn, khi giá cổ phiếu lao dốc dẫn đến những cáo buộc thao túng và kêu gọi cấm. Tuy nhiên, bất chấp những tin tức giật gân, bán khống về bản chất không phải là bất hợp pháp. Trên thực tế, ở nhiều thị trường toàn cầu, đây là một hoạt động đầu tư hợp pháp và được quản lý chặt chẽ. Việc hiểu rõ ranh giới pháp lý nằm ở đâu - và tại sao các cơ quan quản lý đôi khi can thiệp - là chìa khóa để làm sáng tỏ vị trí của bán khống trong tài chính hiện đại.

Bán khống: Định nghĩa và cơ chế

Bán khống là hành vi bán một chứng khoán mà người bán hiện không sở hữu, với ý định mua lại sau đó với giá thấp hơn để kiếm lời khi giá giảm. Trong một giao dịch bán khống điển hình:

- Một nhà đầu tư vay cổ phiếu của một công ty từ một nhà môi giới.

- Nhà đầu tư bán những cổ phiếu này trên thị trường mở.

- Mục tiêu là mua lại cổ phiếu với giá thấp hơn và trả lại cho người cho vay, bỏ túi số tiền chênh lệch.

Ví dụ, nếu một nhà đầu tư bán khống cổ phiếu ở mức giá 10 bảng Anh và sau đó mua lại ở mức 7 bảng Anh, họ sẽ kiếm được lợi nhuận 3 bảng Anh cho mỗi cổ phiếu (trước phí và lãi suất).

Chiến lược này được các quỹ đầu cơ, nhà đầu tư tổ chức và các nhà giao dịch lão luyện sử dụng rộng rãi như một phương tiện đầu cơ hoặc phòng ngừa thua lỗ khi nắm giữ vị thế mua.

Khung pháp lý trên toàn thế giới

Ở hầu hết các thị trường tài chính phát triển, bao gồm Vương quốc Anh, Hoa Kỳ, Liên minh Châu Âu và Úc, bán khống là hợp pháp, miễn là tuân thủ các hướng dẫn quản lý cụ thể.

Các tính năng quản lý chính thường bao gồm:

- Yêu cầu công bố: Ở nhiều khu vực pháp lý, các vị thế bán khống vượt quá ngưỡng nhất định phải được công bố công khai.

- Quy tắc "Xác định vị trí": Trước khi bắt đầu bán khống, các nhà giao dịch phải xác nhận tính khả dụng của cổ phiếu để vay.

- Bộ ngắt mạch: Một số quy tắc thị trường ngăn chặn áp lực giảm quá mức do bán khống trong thời gian thị trường suy giảm nhanh.

Ví dụ, Cơ quan Quản lý Tài chính (FCA) tại Vương quốc Anh giám sát hoạt động bán khống theo Quy định bán khống của EU (vẫn được duy trì sau Brexit), quy định này yêu cầu phải minh bạch và giảm thiểu rủi ro lạm dụng thị trường.

Khi nào và tại sao các cơ quan quản lý can thiệp

Hoạt động bán khống trở nên gây tranh cãi khi bị coi là góp phần gây ra rủi ro hệ thống hoặc gây bất ổn thị trường. Trong thời kỳ thị trường căng thẳng hoặc khủng hoảng tài chính, các cơ quan chức năng có thể tạm thời cấm hoặc hạn chế bán khống. Điều này đã xảy ra trong:

- Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008: Anh, Hoa Kỳ và một số quốc gia khác đã cấm bán khống cổ phiếu tài chính.

- Đại dịch COVID-19 (2020): Các quốc gia như Ý, Tây Ban Nha và Hàn Quốc đã ban hành lệnh cấm bán khống tạm thời để xoa dịu sự hoảng loạn của thị trường.

Những lệnh cấm như vậy thường được thực hiện để:

- Ngăn chặn tình trạng giá cả giảm mạnh do tâm lý bán tháo hoảng loạn.

- Khôi phục niềm tin của nhà đầu tư.

- Giảm thiểu sự biến động trong thời điểm bất ổn.

Tuy nhiên, những lệnh cấm này chỉ mang tính tạm thời và ngoại lệ, không phải là dấu hiệu vĩnh viễn của hành vi bất hợp pháp.

Bán khống trần trụi: Một câu hỏi riêng biệt

Trong khi bán khống truyền thống là hợp pháp, bán khống trần lại là một vấn đề hoàn toàn khác. Điều này xảy ra khi một nhà giao dịch bán khống cổ phiếu mà không xác nhận trước rằng cổ phiếu đó có thể được vay. Nói cách khác, giao dịch được thực hiện mà không cần xác định hoặc vay mượn chứng khoán cơ sở.

Bán khống vô căn cứ là hành vi bất hợp pháp hoặc bị hạn chế nghiêm ngặt ở nhiều khu vực pháp lý, bao gồm:

- Hoa Kỳ, nơi SEC thực thi Quy định SHO để cấm các trường hợp không giao hàng.

- Vương quốc Anh, nơi mà hướng dẫn của FCA cấm việc này nếu không có sự sắp xếp phù hợp.

Bán khống vô căn cứ là một vấn đề vì nó có thể dẫn đến thao túng thị trường, bóp méo giá cả và tạo ra áp lực bán giả tạo, đặc biệt là đối với các chứng khoán không thanh khoản.

Hình phạt điển hình cho các hành vi vi phạm

Khi các quy định về bán khống bị vi phạm, cơ quan chức năng có quyền áp dụng các hình phạt nghiêm khắc. Các hình phạt này có thể bao gồm:

- Tiền phạt: Hình phạt tài chính áp dụng cho các thương nhân hoặc công ty bị phát hiện có hành vi sai trái.

- Đình chỉ hoặc cấm: Cấm tạm thời giao dịch đối với cá nhân hoặc công ty.

- Cáo buộc hình sự: Trong những trường hợp gian lận hoặc thao túng nghiêm trọng, có thể bị truy tố hình sự.

Ví dụ, trong những năm gần đây, cả FCA ở Anh và SEC ở Hoa Kỳ đều đã phạt các công ty vì không tuân thủ các quy tắc công bố thông tin hoặc tham gia vào hoạt động bán khống trái phép.

Kết luận: Hợp pháp, nhưng không phải là không có giới hạn

Bán khống không phải là bất hợp pháp ở hầu hết các nền kinh tế lớn. Ngược lại, nó là một phần được công nhận và thường thiết yếu của thị trường tài chính lành mạnh - cung cấp thanh khoản, tạo điều kiện cho việc xác định giá và cho phép các chiến lược quản lý rủi ro. Tuy nhiên, hoạt động này bị quản lý chặt chẽ và có thể bị hạn chế tạm thời trong các cuộc khủng hoảng thị trường để duy trì sự ổn định.

Điểm mấu chốt là bán khống là hợp pháp—nhưng chỉ khi được thực hiện trong khuôn khổ pháp luật. Các nhà đầu tư và công ty hiểu và tuân thủ các quy tắc này có thể sử dụng bán khống một cách có trách nhiệm. Những người không làm được điều này có thể phải đối mặt với những hậu quả nghiêm trọng.

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Tài liệu này chỉ dành cho mục đích thông tin chung và không nhằm mục đích (và không nên được coi là) lời khuyên về tài chính, đầu tư hoặc các lời khuyên khác mà chúng ta nên tin cậy. Không có ý kiến nào trong tài liệu này cấu thành khuyến nghị của EBC hoặc tác giả rằng bất kỳ khoản đầu tư, chứng khoán, giao dịch hoặc chiến lược đầu tư cụ thể nào là phù hợp với bất kỳ người cụ thể nào.