Giải thích đầy đủ về IPO: Nó có nghĩa là gì trên thị trường chứng khoán

Thị trường chứng khoán có rất nhiều từ viết tắt, và ít từ nào quan trọng hoặc được thảo luận thường xuyên như IPO. Cho dù bạn là nhà đầu tư kỳ cựu hay người mới tham gia giao dịch, bạn có thể đã nghe thuật ngữ khi một công ty "lên sàn". Nhưng IPO thực sự có nghĩa là gì và tại sao nó lại quan trọng trên thị trường chứng khoán?

Trong hướng dẫn toàn diện này, chúng tôi sẽ giải thích đầy đủ về hình thức IPO, khám phá quy trình đằng sau nó, nêu bật tầm quan trọng của nó đối với các công ty và nhà đầu tư, đồng thời cung cấp các chiến lược chính cần cân nhắc trước khi đầu tư vào IPO.

IPO đầy đủ là gì?

Tên đầy đủ của IPO là Đợt chào bán công khai lần đầu. Nó đề cập đến trường hợp đầu tiên khi một công ty tư nhân chào bán cổ phiếu của mình ra công chúng thông qua niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán.

IPO cho phép công ty huy động vốn từ các nhà đầu tư bên ngoài đồng thời mang đến cho công chúng cơ hội mua cổ phiếu trong một doanh nghiệp trước đây thuộc sở hữu tư nhân.

Sau khi IPO hoàn tất, công ty sẽ trở thành công ty đại chúng và cổ phiếu của công ty có thể được mua bán trên thị trường mở.

Tại sao các công ty niêm yết

Có một số lý do tại sao một công ty tư nhân có thể quyết định niêm yết cổ phiếu thông qua IPO. Động lực phổ biến nhất là huy động vốn để tài trợ cho việc mở rộng kinh doanh, đổi mới hoặc giảm nợ.

Việc niêm yết công khai cũng làm tăng khả năng hiển thị, uy tín và khả năng tiếp cận nguồn tài chính trong tương lai của công ty. Nó cho phép các nhà đầu tư ban đầu và người sáng lập kiếm tiền từ cổ phiếu của họ và cung cấp cho nhân viên các ưu đãi liên quan đến cổ phiếu như quyền chọn và đơn vị cổ phiếu hạn chế (RSU).

Tuy nhiên, điều này đi kèm với sự giám sát chặt chẽ hơn, tuân thủ quy định và trách nhiệm giải trình của cổ đông. Khi đã niêm yết, công ty phải công bố báo cáo tài chính thường xuyên và tuân thủ các tiêu chuẩn quản trị doanh nghiệp.

Quá trình IPO diễn ra như thế nào

1. Lựa chọn Ngân hàng đầu tư (Bảo lãnh phát hành)

Một công ty thuê một hoặc nhiều ngân hàng đầu tư để làm bên bảo lãnh phát hành. Các ngân hàng này giúp xác định giá chào bán, cấu trúc thỏa thuận, chuẩn bị các tài liệu cần thiết và tiếp thị IPO cho các nhà đầu tư tiềm năng.

2. Nộp Bản cáo bạch Red Herring

Công ty, cùng với các bên bảo lãnh phát hành, nộp bản dự thảo cáo bạch đánh lạc hướng cho cơ quan quản lý chứng khoán có liên quan. Tài liệu này nêu rõ mô hình kinh doanh, báo cáo tài chính, các yếu tố rủi ro và thông tin chi tiết về IPO của công ty. Tại Hoa Kỳ, tài liệu này được nộp cho SEC.

3. Roadshow và Tiếp cận Nhà đầu tư

Các bên bảo lãnh tổ chức các buổi roadshow - các buổi thuyết trình hướng đến các nhà đầu tư tổ chức. Các sự kiện này được sử dụng để tạo sự quan tâm, giải thích câu chuyện của công ty và đánh giá nhu cầu.

4. Định giá IPO

Dựa trên sở thích thị trường và mô hình định giá, bên bảo lãnh phát hành và công ty quyết định giá IPO hoặc phạm vi giá. Giá phải cân bằng giữa việc thu hút nhà đầu tư và tối đa hóa vốn huy động được.

5. Phân bổ và niêm yết cổ phiếu

Sau khi đợt chào bán kết thúc, cổ phiếu được phân bổ cho các nhà đầu tư. Sau đó, công ty được niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán và việc giao dịch cổ phiếu bắt đầu vào ngày niêm yết.

Các loại IPO

Nhìn chung có hai loại cấu trúc IPO chính, mỗi loại cung cấp một con đường khác nhau cho sự tham gia của nhà đầu tư:

Cung cấp giá cố định

Trong định dạng này, giá cổ phiếu được cố định trước khi IPO mở cửa cho các nhà đầu tư. Các nhà đầu tư biết giá trước và hành động theo đó. Sau khi IPO đóng, việc phân bổ được thực hiện dựa trên nhu cầu và tính khả dụng.

Sách Xây dựng Cung cấp

Ở đây, một mức giá được thiết lập (ví dụ, 20–24 đô la cho mỗi cổ phiếu) và các nhà đầu tư trả giá trong phạm vi đó. Giá cuối cùng được xác định dựa trên các giá thầu nhận được. Phương pháp này cung cấp khả năng khám phá giá tốt hơn và thường được sử dụng trong các đợt IPO hiện đại.

Ví dụ về IPO lịch sử

Facebook (Siêu) – 2012

Một trong những đợt IPO công nghệ lớn nhất trong lịch sử, Facebook đã lên sàn với giá 38 đô la một cổ phiếu. Cổ phiếu ban đầu giảm, gây lo ngại, nhưng đã phục hồi theo thời gian. Ngày nay, đây là một trong những công ty có giá trị nhất trên toàn cầu.

Alibaba – 2014

Gã khổng lồ thương mại điện tử Trung Quốc đã ra mắt IPO phá kỷ lục trên NYSE, huy động được hơn 25 tỷ đô la. Công ty đã tăng vọt sau khi niêm yết và trở thành công ty được các nhà đầu tư toàn cầu ưa chuộng.

Rivian – 2021

Một công ty xe điện được Amazon hậu thuẫn, IPO của Rivian được mong đợi rất nhiều. Nó bắt đầu với mức định giá mạnh nhưng giảm đáng kể trong những tháng tiếp theo, minh họa rằng sự phấn khích về IPO không đảm bảo thành tựu lâu dài.

Rủi ro và phần thưởng khi đầu tư vào IPO

Phần thưởng

IPO cung cấp cho các nhà đầu tư cơ hội đầu tư sớm vào các công ty có tiềm năng trở thành gã khổng lồ của tương lai. Một số IPO tạo ra lợi nhuận đáng kể vào ngày niêm yết hoặc theo thời gian, đặc biệt nếu công ty nằm trong lĩnh vực tăng trưởng cao hoặc có nhu cầu thị trường mạnh mẽ.

Việc tham gia IPO cũng cho phép các nhà đầu tư tham gia vào hành trình phát triển của các công ty khởi nghiệp sáng tạo hoặc các doanh nghiệp đang mở rộng.

Rủi ro

Không phải tất cả các đợt IPO đều hoạt động tốt. Một số bị thổi phồng quá mức và được định giá quá cao, chỉ để giảm xuống dưới giá phát hành sau khi niêm yết. Ngoài ra, dữ liệu lịch sử hạn chế đối với các công ty mới niêm yết khiến việc đánh giá các yếu tố cơ bản của họ trở nên khó khăn.

Hơn nữa, thời gian khóa cổ phiếu thường ngăn cản người trong cuộc bán cổ phiếu của họ trong một thời gian cố định, dẫn đến khả năng giá giảm khi thời gian khóa cổ phiếu hết hạn.

Cách đánh giá IPO trước khi đầu tư

1) Cơ sở của công ty

Đọc kỹ bản cáo bạch. Phân tích doanh thu, xu hướng lợi nhuận, thị phần, mức nợ và năng lực quản lý của công ty. Các công ty có mô hình kinh doanh vững chắc và lãnh đạo mạnh mẽ có nhiều khả năng thành công hơn sau khi IPO.

2) Ngành công nghiệp và tiềm năng tăng trưởng

Hiểu ngành mà công ty đang hoạt động. Có cơ hội tăng trưởng không? Công ty có phải là công ty đổi mới hay chỉ đang cố gắng kiếm tiền từ xu hướng thịnh hành?

3) Sử dụng tiền thu được

Xem xét cách sử dụng số tiền huy động được thông qua IPO. Chúng được sử dụng cho mục đích tăng trưởng, nghiên cứu và đổi mới hay chỉ để giải quyết các nghĩa vụ trước đó?

4) Đánh giá

Đánh giá định giá so với các công ty cùng ngành. Một công ty có thể được định giá quá cao so với các đối thủ cạnh tranh, làm giảm tiềm năng tăng giá cho các nhà đầu tư ban đầu.

5) Thời gian nắm giữ và khóa cổ phiếu của người khởi xướng

Kiểm tra việc nắm giữ của nhà phát triển sau IPO. Cổ phần cao do những người sáng lập nắm giữ có thể cho thấy cam kết dài hạn, trong khi cổ phần thấp có thể gây ra cảnh báo.

Hiệu suất IPO năm 2025 (Cho đến nay)

Tính đến giữa năm 2025, hoạt động IPO đã chứng kiến sự hồi sinh sau giai đoạn trầm lắng vào năm 2023–2024. Khi sự biến động của thị trường giảm bớt và nhu cầu của nhà đầu tư quay trở lại, một số lĩnh vực—đặc biệt là năng lượng xanh, AI và công nghệ tài chính—đã dẫn đầu xu hướng.

Nhiều công ty mới niêm yết đã có mức tăng trưởng niêm yết khá, nhưng một số cũng đã trải qua đợt điều chỉnh mạnh.

Ví dụ :

1. GemLife (ASX: GEM) - Úc

Ngày ra mắt: Đầu tháng 7 năm 2025

Đã huy động được: ~780,7 triệu đô la Úc (≈ 500 triệu đô la Mỹ) trong đợt IPO lớn nhất của Úc trong năm

Hiệu suất: Cổ phiếu mở cửa ở mức 4,16 đô la Úc và tăng 6,3% trong ngày lên 4,42 đô la Úc, nâng định giá của công ty lên khoảng 1,65 tỷ đô la Úc

Kinh doanh: Nhà phát triển hơn 50 cộng đồng đất cho thuê nghỉ hưu, với số tiền thu được từ IPO nhằm mục đích trả nợ (400 triệu đô la Úc) và mua đất, cho thấy nhu cầu mạnh mẽ của các nhà đầu tư vào phân khúc dân số già hóa của Úc.

2. Sri Lotus Developers & Realty (BSE/NSE: TBD) - Ấn Độ

Đã nhận được sự chấp thuận: Đầu tháng 7 năm 2025

Kế hoạch huy động: ₹792 crore (≈ 95 triệu đô la Mỹ)

Điểm nổi bật: Được nhiều nhân vật nổi tiếng của Bollywood quảng bá - bao gồm Amitabh Bachchan, Shah Rukh Khan và Hrithik Roshan—công ty bất động sản này kết hợp nguồn vốn của người nổi tiếng với tham vọng tăng trưởng để tài trợ cho các dự án mới và giảm nợ.

3. Accelerant (NYSE: ARX) - Hoa Kỳ

Nộp: 30 tháng 6 năm 2025

Được hỗ trợ bởi: Todd Boehly; được bảo lãnh bởi Morgan Stanley, Goldman Sachs, BMO và RBC.

Quy mô: Doanh thu quý đầu tiên đạt 178 triệu đô la (+39% so với cùng kỳ năm trước) và thu nhập ròng là 7,8 triệu đô la, tăng so với mức 2,1 triệu đô la năm 2024

Tập trung vào lĩnh vực: Một nền tảng insurtech kết nối các công ty bảo hiểm chuyên biệt và các nhà đầu tư tổ chức—việc nộp hồ sơ cho thấy sự tin tưởng mạnh mẽ của nhà đầu tư vào đổi mới công nghệ tài chính và thị trường rủi ro kỹ thuật số.

Các nhà phân tích khuyến nghị nên thận trọng và lạc quan khi đầu tư vào các đợt IPO vào năm 2025, tập trung vào các yếu tố cơ bản và định giá.

Kết luận

Tóm lại, hiểu đầy đủ về IPO - Đợt chào bán công khai lần đầu - chỉ là bước đầu tiên. IPO mang đến những cơ hội thú vị để đầu tư vào các công ty mới và sáng tạo, nhưng cũng đi kèm với những rủi ro đáng kể.

Để điều hướng thành công các đợt IPO, các nhà đầu tư cần thực hiện nghiên cứu sâu rộng, đánh giá các yếu tố cơ bản và đảm bảo khoản đầu tư của họ phù hợp với các mục tiêu tài chính. Mặc dù các đợt IPO có thể mang lại lợi nhuận, đặc biệt là trong các thị trường mạnh mẽ, nhưng không phải tất cả các đợt chào bán đều mang lại lợi nhuận.

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Tài liệu này chỉ dành cho mục đích thông tin chung và không nhằm mục đích (và không nên được coi là) lời khuyên về tài chính, đầu tư hoặc các lời khuyên khác mà chúng ta nên tin cậy. Không có ý kiến nào trong tài liệu này cấu thành khuyến nghị của EBC hoặc tác giả rằng bất kỳ khoản đầu tư, chứng khoán, giao dịch hoặc chiến lược đầu tư cụ thể nào là phù hợp với bất kỳ người cụ thể nào.